Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΔΑΦ - Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

«Η Εργοθεραπεία είναι ένας τομέας της υγείας που ενδιαφέρεται για τη διευκόλυνση και την ευημερία. Μέσα από τη θεραπευτική χρήση της αυτοφροντίδας, της εργασίας, και των δραστηριοτήτων παιχνιδιού σκοπεύουν στην ανεξάρτητη λειτουργικότητα, ενισχύουν την ανάπτυξη, και αποτρέπουν την ανικανότητα. Θέτονται στόχοι και προσαρμόζουν το περιβάλλον για να επιτύχουν τη μέγιστη ανεξαρτησία και για να ενισχύσουν τη ποιότητα ζωής.» (Jacobs &  Jacobs, 2004, p. 159)

Ο ρόλος του Εργοθεραπευτή  (Walting et. al, 2005) που ασχολείται  με παιδιά με ΔΑΦ είναι να: 

• Αξιολογεί  τις ικανότητες και τις δυσκολίες του ατόμου στην εκτέλεση δραστηριοτήτων στους τρεις βασικούς τομείς (ΔΚΖ, Εργασία, Ελεύθερος Χρόνος) καθώς και τους παράγοντες (δεξιότητες του ατόμου και περιβαλλοντικά στοιχεία) που οδηγούν στις δυσκολίες αυτές.
• Θέτει στόχους (μακροπρόθεσμους και βραχυπρόθεσμους).
• Σχεδιάζει την θεραπευτική παρέμβαση σε συνεργασία με το παιδί και την οικογένεια του.
• Συμβουλεύει – Συνεργάζεται με τους γονείς και τους άλλους επαγγελματίες υγείας ή δασκάλους ώστε να ενθαρρύνεται η εκπαίδευση - βελτίωση σε κοινωνικές δεξιότητες, Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής (ΔΚΖ) και ο χειρισμός πιθανών προβλημάτων συμπεριφοράς του παιδιού.
• Εκτιμά  και τροποποιεί το περιβάλλον (κοινωνικό - φυσικό) ώστε να διευκολύνουν την ενεργητική συμμετοχή του παιδιού. 
• Αποτελεί ενεργό μέλος της επιστημονικής ομάδας.

 (Walting et. al, 2005˙ Heather, 2004 ˙ Daniels & Evans, 2006 ˙ Hill & Gabriels, 2002)

Η αξιολόγηση των παιδιών με ΔΑΦ είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που καθορίζουν την αποτελεσματική και επιτυχημένη θεραπεία.

Αναφέρεται στη διαδικασία συλλογής, οργάνωσης και ερμηνείας πληροφοριών και στοιχείων απαραίτητα για τον σχεδιασμό ενός αποτελεσματικού και εξατομικευμένου θεραπευτικού προγράμματος. (Σιάννη, 2001)

Ο Εργοθεραπευτής αξιολογεί:

• Τους τομείς εκτέλεσης που πιθανά να υπάρχουν δυσλειτουργίες (ΔΚΖ, σχολικές δραστηριότητες, παιχνίδι/ ελεύθερος χρόνος).
• Τα στοιχεία εκτέλεσης που πιθανά να υπάρχουν δυσλειτουργίες (αισθητηριακά, κινητικά, αντιληπτικά, γνωστικά, ψυχο-κοινωνικά), που είναι απαραίτητα για την εμπλοκή σε δραστηριότητες των τομέων εκτέλεσης.
• Τα πλαίσια εκτέλεσης (χρονικές και περιβαλλοντικές παράμετροι), το πώς αυτά επηρεάζουν ή καθορίζουν τις δραστηριότητες και τους ρόλους ενός παιδιού

Σε μια αξιολόγηση ο Εργοθεραπευτής πρέπει να προσδιορίσει τον σκοπό της αξιολόγησης και να καθορίσει μαζί με το παιδί και την οικογένεια, τις προτεραιότητες και τις ανάγκες του.

Η αξιολόγηση μπορεί να γίνει μέσω της χρήσης σταθμισμένων και μη αξιολογητικών εργαλείων, μέσα από τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων και συνέντευξη των γονιών/φροντιστών του παιδιού, τη συλλογή πληροφοριών από άτομα του περιβάλλοντος όπως το σχολείο, παππούδες, γιαγιάδες κ.λπ. Επιπρόσθετα, μέσα από την κλινική παρατήρηση του παιδιού στο χώρο του θεραπευτηρίου, στο σπίτι, στο σχολείο καθώς και σε άλλα περιβάλλοντα όπως η παιδική χαρά κλπ.

Δεν είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσει όλες τις μεθόδους για να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση.

Μια επιτυχημένη αξιολόγηση ξεκινάει με συνέντευξη και παρατήρηση και συνεχίζει με τα σταθμισμένα τεστ εάν αυτό είναι απαραίτητο. Πολλοί πιστεύουν ότι  τα σταθμισμένα πρωτόκολλα δεν επιτρέπουν στα παιδιά να αναδείξουν τις πραγματικές τους ικανότητες και τα αποτελέσματα αυτών των τεστ διαφέρουν από το επίπεδο λειτουργίας στην πραγματική ζωή. Το παιχνίδι είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να παρατηρήσεις τις δεξιότητες ενός  παιδιού. (Miller et al., 2010)

Η αξιολόγηση από τον Εργοθεραπευτή συνήθως πραγματοποιείται στον κατάλληλα δομημένο χώρο του θεραπευτηρίου. Μια αξιολόγηση όμως μπορεί να πραγματοποιηθεί και στο σπίτι και σπανιότερα στο χώρο του σχολείου ή σε κάποιο χώρο της κοινότητας (π.χ. εστιατόριο, παιδική χαρά).

Κάθε αξιολόγηση πρέπει να είναι εξατομικευμένη γιατί τα παιδιά με ΔΑΦ έχουν ένα μεγάλο εύρος ικανοτήτων και απαιτεί μεγάλη προσοχή.

Οι τομείς εκτέλεσης που αξιολογούνται είναι της Αυτοφροντίδας, Αισθητηριακής Ρύθμισης (sensory modulation), πράξης, κινητικής μίμησης, λειτουργικού παιχνιδιού, κοινωνικής συμμετοχής, συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία και απόδοσης στην εργασία κ.α. (Miller et al., 2010)

Τα στοιχεία εκτέλεσης που αξιολογούνται είναι οι:

1. Γνωστικές Δεξιότητες: συγκέντρωση προσοχής, οπτική και ακουστική μνήμη, επίλυση προβλήματος, κατηγοριοποίηση - διαφοροποίηση,  έναρξη και λήξη  δραστηριότητας, ανοχή στη ματαίωση και γενίκευση, οργάνωση και δόμηση στον χώρο κλπ
2. Λεπτής Κίνησης & Συντονισμού: Δεξιότητες προγραφής,  γραφή, λαβή εργαλείων γραφής, ολοκλήρωση δραστριοτήτων λεπτής κίνησης κλπ
3. Αδρής Κίνησης: Πετάει – πιάνει μπάλα, τρέξιμο, κουτσό, στασικός έλεγχος, αμφίπλευρη οργάνωση, αδεξιότητα, αυτόματες αλλαγές της κίνησης, ισορροπία, έκταση - κάμψη κορμού και κεφαλής, προβαλλόμενες δράσεις, χρονισμός, ταχύτητα και ρυθμός κίνησης κλπ
4. Πράξη: ιδεασμός, κινητικός σχεδιασμός, σφαιρικό σχέδιο, ανατροφοδότηση, καταγραφή ερεθίσματος κλπ
5. Αισθητητριακή Επεξεργασία: Ιδιοδεκτικό - Αιθουσαίο - Οπτικό - Ακουστικό - Γευστικό - Οσφρητικό Σύστημα, Επίπεδο Διέγερσης, Σωματογνωσία, Στερεογνωσία, Σχήμα Σώματος - Ενημερότητα Σώματος κλπ 
6. Δεξιότητες Παιχνιδιού: Να περιμένει τη σειρά του, να κατανοεί/ συμμετέχει σε παιχνίδι κανόνων, συμβολικό παιχνίδι, σε αθλήματα, σε κοινωνικό παιχνίδι κλπ
7. Κοινωνικές Δεξιότητες- Επικοινωνία: Ανάπτυξη σχέσεων με συνομηλίκους-φιλίες, κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων, συνεργασία, κατανόηση των κοινωνικών κανόνων  κλπ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Jacobs, K.,  Jacobs, L. (2004). quick reference dictionary for occupational therapy (4^th ed.). USA: Slac

Watling, R., Tomchek, S., LaVesser, P. (2005) The Scope of Occupational Therapy Services for Individuals With Autism Spectrum Disorders Across the Lifespan. American Journal of Occupational Therapy. 59: 680-683.

Watling, R., Tomchek, S., LaVesser, P. (2005) The Scope of Occupational Therapy Services for Individuals With Autism Spectrum Disorders Across the Lifespan. American Journal of Occupational Therapy. 59: 680-683.

Hill, D. & Gabriels, R. (2002). Autism: from research to individualized practice. Great Britain: Jessica Kingsley Publishers

Σιάννη, Α. (2001). Σημειώσεις Εργοθεραπείας ΙΙ. Τ.Ε.Ι. Αθήνας, Τμήμα Εργοθεραπείας. Αθήνα

Miller-Kuhaneck, H., Spitzer, S., Miller, E. (2010). Activity analysis, creativity, and playfulness in pediatric occupational therapy: making play just right. USA: Jones & Bartlett Publishers

Dunbar, S. (2007). Occupational therapy models for intervention with children and families. USA: SLACK Incorporated

Dworkin, P. (1996). Pediatrics (3 ed.). USA: Williams & Wilkins

Howlin, P. (1998). Children with Autism and Asperger Syndrome: A guide for practiotioners and Carers. Great Britain: John Wiley and sons

Miller-Kuhaneck, H. (2004). Autism: A Comprehensive Occupational Therapy Approach (2^nd ed.). USA: American Occupational Therapy Association Press